میلاد امیرالمؤمنین علیه السلام در کعبه/ بخش اول

مقدمه
میلاد بی‌مانند امام امیرالمؤمنین علیه السلام در خانه کعبه حقیقتی است مسلّم، و فضیلتی که تنها و تنها برای آن امام همام ثبت شده، نه پیش از او کسی بدین فضیلت دست یافته و نه پس از حضرتش.
در این زمینه بسیار گفته‌اند و همچنان می‌گویند. از تلاشگران این میدان، استاد محقق سید محمدرضا حسینی جلالی است که کتاب جامع «ولید الکعبة» را به سال ۱۴۲۵ ق. در ۴۹۶ صفحه نگاشته است. آنچه در این یادداشت می‌خوانیم، ترجمۀ بخشی از این کتاب مفصّل است (بخش اول)، همراه با استدراکات نگارنده (بخش دوم) که همزمان با حضور حجاج در جوار کعبه و به یاد این حضور نورانی تدوین می‌شود. بدان امید که یاد مولود کعبه، مرغ دلها را به یاد موعود کعبه به پرواز درآورد، و ظهور حضرتش را نزدیک گرداند. آمین.

گفتار اول – راویان حدیث میلاد (در سدۀ اول و دوم)
۱. جابر بن عبدالله انصاری. شجرۀ راویان حدیث جابر در گفتار دوم خواهد آمد.
۲. عایشه بنت ابی بکر. بنگرید: امالی طوسی.
۳. عباس بن عبدالمطلب عموی پیامبر. طوسی در امالی روایتش را آورده است. متن کامل آن در القاب الرسول (در: المجموعة النفیسة ص ۱۹) آمده است.
۴. یزید بن قعنب. بنگرید: امالی طوسی، و صدوق در: علل الشرایع ج ۱ ص ۱۳۵، معانی الاخبار ص ۶۲، و امالی ص ۱۱۴.
۵. امام صادق جعفر بن محمد بن علی بن الحسین بن علی علیهم السلام. حدیث حضرتش در: مناقب ابن شهر آشوب ج ۳ ص ۱۷۴، بشارة المصطفی طبری امامی ص ۷ و ۷۹، القاب الرسول ص ۱۷ آمده است.
۶. امّ عمارة بنت عمارة بن نضلة بن مالک العجلان الساعدیة. بنگرید: مناقب ابن مغازلی ص ۶، الفصول المهمة ابن صباغ مالکی ص ۳۰.
۷. عتاب بن سعید اموی (متوفی ۲۳ یا ۲۲). حدیثش را طوسی در مصباح المتهجد ص ۸۱۹ و مجلسی در بحارالانوار ج ۳۵ ص ۷ آورده‌اند.
۸. امام سجاد علی بن الحسین علیه السلام (متوفی ۹۵). ابوحمزه ثمالی از حضرتش نقل کرده است. بنگرید: روضة الواعظین ج ۱ ص ۸۱.
۹. موسی بن یسار مدنی. عموی ابن اسحاق صاحب سیره. بنگرید: روضة الواعظین فتال شهید ج ۱ ص ۸۱.
۱۰. میثم تمار. حدیث او در منابع زیر آمده است: الف. ابوالفوارس رازی در اربعین ص ۹ با سند. (بنگرید: علی علیه السلام ولید الکعبة اردوبادی ص ۶۱ و ۶۲). ب. طبری امامی در نوادر المعجزات ص ۳۲ و ۳۳. ج. ابن شاذان در الفضائل ص ۲. د. حسین بن عبدالوهاب عالم قرن چهارم در عیون المعجزات ص ۲۴ و ۲۵.
۱۱. سید محمد بن اسماعیل حمیری. شعر او در این زمینه را فتال در روضة الواعظین ج ۱ ص ۸۱ و ابن شهرآشوب در مناقب ج ۲ ص ۱۷۲ آورده‌اند.

گفتار دوم – شجرۀ راویان حدیث میلاد از جابر بن عبدالله انصاری
۱. جابر
۲. ابوالزبیر (از: ۱).
۳. ابوخالد مسلم بن خالد مکی زنجی (متوفی ۱۷۹ یا ۱۸۰). (از: ۲).
۴. عبدالعزیز بن عبدالصمد بصری شیخ احمد بن حنبل (از: ۳).
۵. شاذان بن علاء (از: ۴).
۶. حسن بن علی عدوی (از: ۵).
۷. محمد بن ابراهیم بن اسحاق طالقانی (از: ۶).
۸. ابن بابویه محمد بن علی قمی صدوق متوفی ۳۸۱ (از: ۷).
۹. احمد والد شیخ نجاشی (از: ۸).
۱۰. محمد بن احمد دوریستی (از: ۸).
۱۱. نجاشی، علی بن احمد (از: ۹).
۱۲. جعفر بن محمد ابوعبدالله (از: ۱۰).
۱۳. شعیری (در جامع الاخبار) (از: ۱۲).
۱۴. حسن بن عمران (از: ۵).
۱۵. حجاج بن منهال (از: ۱۴).
۱۶. فاروق بن عبدالکبیر خطابی بصری (زنده در ۳۹۱) (از: ۱۵).
۱۷. شیخ ابی نعیم (از: ۱۶).
۱۸. احمد بن محمد بن اسماعیل فارسی رکن الدین (از: ۱۷).
۱۹. حافظ ابوالعلاء عطار، حسن بن احمد بن احمد بن محمد بن سهل بن سلمة همدانی (۴۸۸ – ۵۶۹) (از: ۱۸).
۲۰. محمد بن عبدالرشید اصفهانی جمال الدین (از: ۱۹).
۲۱. بدر بن محمد حسنی (قرائت بر او در ۶۳۰) (از: ۲۰).
۲۲. سید ابن طاووس علی بن موسی بن جعفر (متوفی ۶۴۴) در کتاب الیقین (از: ۲۱).
توضیح: شرح کامل این شجره در متن کتاب یادشده آمده است.

گفتار سوم – معرفی ۳۲ کتاب و مقاله به زبانهای مختلف در باب حدیث میلاد (اعم از: مطبوع، مخطوط، غیر موجود)

۱. مولد علی علیه السلام. نوشته وهب بن وهب، قاضی ابوالبختری (متوفی ۲۰۰).
منبع: فهرست طوسی ص ۷۲ و ۱۲۹، رجال نجاشی ص ۲۲۴ و ۲۷۹ و ۳۰۳، تاریخ بغداد خطیب بغدادی ج ۷ ص ۴۹ ضمن شرح حال حسن بن محمد بن احمد علوی.
بنگرید: تاریخ بغداد ج ۱۳ ص ۴۵۱، معالم العلماء ص ۱۲۷، الذریعه ج ۲۳ ص ۲۷۴، الغدیر ج ۹ ص ۲۷، اهل البیت فی المکتبة العربیة (محقق طباطبایی) ص ۶۳۷ رقم ۸۰۲، الذریعه ج ۲۳ ص ۲۷۴.
۲. مولد علی علیه السلام بالبیت. نوشته شیخ صدوق محمد بن علی بن الحسین بن بابویه قمی (متوفی ۳۸۱).
منبع: رجال نجاشی ص ۲۷۹.
توضیح: ابن طاووس در الیقین ص ۳۷ و ۱۵۷ از آن نقل کرده است.
بنگرید: الذریعة ج ۲۳ ص ۲۷۴، مناقب ابن شهرآشوب، جامع الاخبار شعری ص ۱۵.
۳. مولد علی علیه السلام. نوشته ابوالعلاء حسن بن احمد بن یحیی ازدی عطار.
توضیح: ابن طاووس در الیقین ص ۱۸۶، ابن شاذان در الفضائل ص ۵۴، گنجی در کفایة الطالب ص ۲۵ و ۴۰۵ از آن نقل کرده‌اند.
بنگرید: کتابخانه ابن طاووس کولبرگ رقم ۵۸.
نکته: این روایتی است از کتابی که پس از این ذکر خواهد شد. در نجف با عنوان «مولد بطل الاسلام امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام» در ۲۲۰ صفحه چاپ شده است.
بنگرید: معجم ما کتب عن الرسول و أهل البیت علیهم السلام ج ۶ ص ۴۲۰ و ۵۱۹، اهل البیت فی المکتبة العربیة ص ۶۳۶ رقم ۸۰۱، کتابخانه ابن طاووس ص ۳۳۲، مجله تراثنا شماره ۲۵ ص ۸۴.
۴. مولد علی علیه السلام نوشته شاذان بن علاء (متوفی ۳۰۲).
فتال نیشابوری در روضة الواعظین ج ۱ ص ۷۷ روایتش کرده است.
۵. مولد علی علیه السلام. نوشته ابن شاذان قمی (سده پنجم).
این خبر را طوسی در امالی ج ۲ ص ۲۹۴ تا ۳۰۰ و ۳۱۷ نقل کرده، البته با روایات عایشه، عباس بن عبدالمطلب، یزید بن قعنب و امام صادق علیه السلام تلفیق کرده است.
۶. مولد علی علیه السلام. نوشته ابن همام اسکافی (متوفی ۳۲۶).
ابن شهر آشوب در مناقب ج ۱ ص ۱۷۲ از آن یاد می‌کند.
۷. مولد علی علیه السلام. نوشته عثمان بن احمد بن سماک (متوفی ۳۲۴).
ابن شهر آشوب در مناقب ج ۱ ص ۱۷۴ یاد کرده است.
بنگرید: القاب الرسول (ضمن المجموعة النفیسة).
۸. مولد علي بن ابی طالب علیه السلام. نوشته ابوالحسن احمد بن عبدالله بن محمد بکری.
نسخه ای از آن در کتابخانه دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد به شماره ۲/۱۰۴۵ موجود است.
۹. مولد علی بن ابی طالب علیه السلام. نوشته ابومِخنَف لوط بن یحیی ازدی کوفی غامدی خزاعی (متوفی ۱۵۷).
نسخه‌ها: الف. نسخه کتابخانه رضوی مشهد، شماره ۱/۲۵۲۰. ب. نسخه کتابخانه خدابخش، پنته بانگی پور، هند. شماره ۱۰۵۷/ ۲۸۸۲.
۱۰. مولد علی بن ابی طالب علیه السلام. نوشته عبدالله بن حسن بن عبدالله ستری (متوفی ۱۳۵۳).
نسخه به خط مؤلف: دار مخطوطات البحرین، شماره ۱۷۷، در ۲۲۳ برگ.
بنگرید: معجم ما کتب عن الرسول و أهل البیت، ج ۶ ص ۴۲۰.
۱۱. مولود شریف حضرت امیر علیه السلام. نوشته مولی آل حسن موهانی هندی. به زبان اردو.
نسخه: کتابخانه رضا رامپور، هند، شماره ۱۷۲/۱۷۳.
۱۲. مولد امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام. نوشته شیخ محمد بن عبدالله ابوعزیز خطّی. چاپ نجف، ۱۳۷۲، ۲۳۳ ص.
۱۳. مولد امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام. نوشته گروهی از عالمان نجف. چاپ نجف، ۱۳۷۸، ۲۱ ص.
بنگرید: معجم ما کتب عن الرسول و اهل البیت، ج ۶ ص ۴۱۹.
۱۴. مولد امیرالمؤمنین علیه السلام. نوشته ابومِخنَف لوط بن یحیی ازدی. چاپ نجف، حیدریه، ۲۲۲ صفحه.
بنگرید: معجم ما کتب عن الرسول و اهل البیت، ج ۶ ص ۴۱۹.
۱۵. المولد و الغدیر. نوشته شیخ حبیب آل مهاجر عاملی (۱۳۰۴ – ۱۳۸۴). چاپ صیدا، ۱۳۶۶، ۱۶ صفحه.
۱۶. مولود حرم. نوشته سردار علی (۱۹۳۷ – ۱۹۷۸ م.) به زبان اردو.
منبع: تذکرة علمای امامیه پاکستان ص ۱۲۱.
۱۷. مولود کعبه. به فارسی. چاپ تهران ۱۳۵۲ شمسی.
بنگرید: معجم ما کتب عن الرسول و اهل البیت، ج ۶ ص ۴۲۱.
۱۸. مولود کعبه. نوشته سید شمیم الحسن صاحب قبله. به زبان اردو. مقاله در مجله ماهنامه الجواد چاپ بنارس، مجلد ۳۰ شماره ۷، سال ۱۹۷۹ م.
بنگرید: معجم ما کتب عن الرسول و اهل البیت، ج ۶ ص ۴۲۱.
۱۹. مولود کعبه. نوشته سید علی نقی لکهنوی. به زبان اردو. چاپ لکهنو، سرافراز پریس، حیدرآباد دکن، ۱۳۵۱.
منبع: قاموس الکتب ج ۱ ص ۹۵۶، الذریعة ج ۲۳ ص ۲۷۷.
بنگرید: معجم ما کتب عن الرسول و اهل البیت، ج ۶ ص ۴۲۱.
۲۰. علی علیه السلام ولید الکعبة. نوشته شیخ محمد علی اردوبادی غروی (متوفی ۱۳۸۰). بارها در نجف و قم چاپ شده است. [چاپ جدید ان ضمن موسوعه ۲۵ جلدی آثار ایشان، توسط عتبه عباسیه، کربلا].
۲۱. علی علیه السلام مولود کعبه. نوشته دکتر محمود فاضل. فارسی. چاپ مشهد، ۱۳۴۸ ش. ۲۶۴ ص.
۲۲. علی علیه السلام و کعبه. نوشته اقا مهدی. لکهنو. کراچی ۱۳۴۴، ۱۲۸ ص.
بنگرید: معجم ما کتب عن الرسول و اهل البیت، ج ۶ ص ۱۷۶.
۲۳. علی و الکعبة. در اثبات این مطلب که حضرت امیر در کعبه زاده شد، از بیست و دو کتاب عامه و ردّ این مدعا که حکیم بن حزام در کعبه زاده شده است. نوشته سید مهدی بن محمد تقی بن ابراهیم نقوی از نوادگان سید دلدار علی. ۴۴ ص. چاپ شده.
منبع: الذریعة ج ۱۵ ص ۳۳۰.
۲۴. علی مولود کعبه و شهید محراب. مقاله ای به زبان فارسی. در: ماهنامه پاسدار اسلام، شماره ۵۲، فروردین ۱۳۶۵ ش.
۲۵. قصیدة في تولّد امیرالمؤمنین علیه السلام في الکعبة. سرودۀ مولی محمد هروی الاصل مشهدی المسکن.
بنگرید: الذریعة ج ۹ ص ۹۶۵، معجم ما کتب عن الرسول و اهل البیت، ج ۶ ص ۲۵۰.
۲۶. کعبه کی عظمت اور دلبند ابی طالب علیه السلام. نوشته ایس ایم سجاد صاحب بنگلور. به زبان اردو. در: ماهنامه الواعظ، مجلد ۶۶، شماره ۲، رجب ۱۴۰۹.
بنگرید: معجم ما کتب عن الرسول و اهل البیت، ج ۶ ص ۴۲۱.
۲۷. کعبه و مولود کعبه. نوشته فتحیات حسین مظفر نگری. به زبان اردو. در: ماهنامه الواعظ، مجلد ۶۶، شماره ۲، رجب ۱۴۰۹.
بنگرید: معجم ما کتب عن الرسول و اهل البیت، ج ۶ ص ۴۲۱.
۲۸. مولد جناب علی کرّم الله وجهه. نوشته شاعر ترک، سلیمان جلال الدین. چاپ اسلامبول، ترکیه، ۱۳۰۸. متن آن در مجموعه «ولید الکعبة» (نوشته سید محمد رضا جلالی) بازنشر شده است.
۲۹. ولادت و ولایت. فارسی. گذری به مراسم شعرخوانی در کانون اسلامی شعر و ادبای استان کرمان به مناسبت میلاد مسعود حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام. اداره کلّ ارشاد اسلامی کرمان، ۱۳۶۲ ش.، ۱۰۲ ص.
بنگرید: معجم ما کتب عن الرسول و اهل البیت، ج ۶ ص ۵۰۸.
۳۰. ولید الکعبة. نوشته سید علی نقی حیدری. آن را «مجموعه کلمات و قصائد در باره امیرالمؤمنین علیه السلام» دانسته‌اند. بنگرید: المطبوع من مؤلفات الکاظمیین ص ۴۰، معجم المؤلفین العراقیین ج ۲ ص ۴۳۷، معجم ما کتب عن الرسول و اهل البیت، ج ۶ ص ۵۱۴.
من نام آن را در ضمن تألیفات سید محمد حیدری کاظمی یافتم. گفته شده که این قصیده اوست. قصیده ای از او در بخش «مسک الختام» در کتاب ولید الکعبة آورده ام.
۳۱. مسک الختام. نوشته سید محمد رضا حسینی جلالی. استدراکی بر کارهای گذشته در باب ولادت حضرتش در کعبه، از مطالب نثر و نظم. که به عنوان بخش دهم کتاب ولید الکعبة عرضه شده است.
۳۲. ولید الکعبة. شامل مجموعه کامل آثار مرتبط با ولادت حضرتش در کعبه به زبانهای عربی و فارسی و ترکی. نوشته سید محمد رضا حسینی جلالی. چاپ قم، ۱۴۲۵، به اهتمام محمد صادق کتبی نجفی صاحب مکتبه حیدریة در نجف و قم.

برچسب: تولد و کودکی، حیات پیامبر، مکه