اثبات حدیث غدیر خم از کتب معتبر عامه ملا علی واعظ خیابانی

کتاب مجمع الشتات به شماره ۴۴۸۳. کتابخانه حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی ره شامل مجموعه‌ای جنگ مانند از رسائل متفرقه‌ای است که مؤلف آن حاج ملاعلی بن عبدالعظیم خیابانی تبریزی^۱ در آن به موضوعات گوناگونی پرداخته است. از جمله رساله‌های مهمی که در این جنگ با ارزش به آن اشاره رفته است رساله‌ای از تحت عنوان «اثبات حدیث غدیر خم» که آن را از کتب معتبره عامه جمع‌آوری و با استناد از گفته‌های خود علمائ عامه و از کتب خودشان با ادله بسیار مدقن در اثبات آن حدیث یعنی «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» مبنی بر دلالت مطلق این حدیث بر جانشینی بلا فصل مولی امیرالمومنین طبق این حدیث مستند پرداخته است. نویسنده این مقاله قبل از هر چیز قصد دفاع از مظلومت امیر المومنین علی علیه السلام و خاطرنشان کردن واقعه غدیر حتی از منظر علماء اهل سنت را دارد امید که این مقاله توشه‌ای هرچند اندک بضاعتی برای قیامت نگارنده باشد. انشاءالله.

متن رساله اثبات غدیر خم از منابع اهل سنت
بنده نگارنده علی بن عبدالعظیم تبریزی خیابانی عفی الله عنهما گوید که یکی از اصدقاء جانی این مذنب جانی رقیمه کریمه انفاذ داشت که حدیث غدیر خم را از کتب معتمده مسلمه علماء ستیه سنیه بمقتضای تلک عشره کامله از ده کتاب قوم مرقوم بدارم پس محض امتثال امر و انجاح مسئول جناب معظم له این تفصیل مذکور افتاد.
قال الله تعالی سورة المائدة «یا ایهاء الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک و ان لم تفعل فما بلغت رسالته والله یعصمک من الناس (و) الله لایهدی القوم الکافرین». آیه ۶۷.
مکشوف باد که بمقتضای فطرت عقل و جبلت انسان از شش چیز شخص را یقین و جزم حاصل می‌شود و هرکه منکر باشد از فطرت عقل خارج و قابل خطاب و لایق سوال و جواب نیست.
یکی هم تواتر است چنانچه ما بوجود دول خارجه و بلاد بعیده حالیه و وجود امم ماضیه در قرون سلف خالیه با این اهمیت وقایع و خصوصیت بدایع تصدیق و اذعان و اعتقاد کرده‌ایم بحکم تواتر و اقتضای فطرت عقل است. سبحان الله من باور ندارم کسی که مدعی عقل خصوص علم خاصه انصاف علی الخصوص طالب حق باشد در تحقق حدیث غدیر که زیاده از صد صحابی که آن محضر شریف را دیده نقل کرده و زیاده از دویست نفر از اکابر علمای سنیه در کتب خود ثبت نموده که تقریباً حقیر صدوبیست تن از اسامی سامی ایشان و کتب و عبارات صریحه آنها را در مجلد دویم منتخب المقاصد و منتجب الفوائد ص ۱۹۴ الی ۲۴۹ درج کرده‌ام شبهه و تردیدی کرده باشد ولی چون این صدیق روحانی از کثرت اشتغال داعی باعباء تألیف و وظایف منبر مستحضر است بنقل ده تن از فحول علماء وکهول فضلاء ایشان و درج بعضی از عبارات و کلمات شان اکتفاء فرموده فنقول مستعینا بالله الحکیم الحمید و متوسلا بصاحب الولایة الکبری و مقامه المجید:
اول: احمد بن حنبل از ائمه اربعه صاحب مسند
دویم : ابوعبدالله محمد بن یزید بن ماجد القزوینی صاحب سنن
سوم: عبدالله بن مسلم بن قتیبة صاحب کتاب الامامة و السیاسة
چهارم: ابو عیسی محمد بن عیسی الترمذی مصنف الحاج فی السنن و غیره
پنجم: احمد بن عمرو بن ابی عاصم الشیبانی صاحب کتاب السنة
ششم: احمد بن عمرو بن عبدالخالق البزاز صاحب المسند الکبیر
هفتم: عبدالله بن احمد بن محمد بن حنبل الشیبانی صاحب مسند والد خود
هشتم: ابوعبدالرحمن احمد بن شعیب نسائی صاحب خصایص
نهم: ابویعلی احمد بن علی الموصلی التمیمی الحافظ صاحب المسند الکبیر
دهم: ابوجعفر محمد بن جریر الطبری الشافعی صاحب التفسیر و التاریخ
و اگر کسی طالب باشد نقل دویست تن از اسامی اعاظم قوم با نامهای کتب ایشان بلکه تألیف مجلد کبیرمخصوصی در این موضوع شریف بحمدالله تعل ممکن است، ولی برای اثبات مطلب و تشخیص مقصد بنقل عبارت ده تن از اکابر علماء ایشان و تعیین توثیق و تصدیق آنها و جمله از ترجمه ناقلین تواتر حدیث شریف از کتب معتبره خودشان که همه از اعاظم محققین و افاخم منقدین و افاضل ماهرین و اماثل بارعین و افاضل متکلمین علماء سنیه‌اند لازال الحق مویدا باقرارهم و الصدق مبرزا باعترافهم اختصار و اقتصار می‌رود.
۱. میرزا محمد خان بدخشی صاحب نزل الابرار^۲ که بنص فاضل رشید صاحب ایضاح از عظماء اهل سنتاست بعد از ذکر حدیث غدیر فرموده: هذا حدیث صحیح مشهور، و لم یتکلم فی صحته الا متعصب جاحد الاعتبار بقوله، فان الحدیث کثیر الطر ق جدا، و قد استوعبها ابن عقدة فی کتاب مفرد و قد نص الذهبی علی کثیر من طرقه بالصحه ورواه من الصحابة عدد کثیر از این کلام ثابت گردید کسانی که از راه لداد و فرط عناد در صحت این حدیث شریف شبهه کرده اند مثل بخاری و ابوحاتم رازی و فخر رازی و امثال ایشان از جمله متعصبین جاحدین اند که ابدا بقول شان اعتنائی و اعتباری نیست.
۲. علامه شمس الدین محمد بن محمد الجزری صاحب کتاب اسنی المطالب فی مناقب علی بن ابیطالب^۳ بعد تصریح بتواترحدیث غدیر گفته و لاعبرة بمن حاول تضعیفه ممن لااطلاع له فی هذا العلم از این عبارت ظاهر است کسیکه قصد تضعیف حدیث غدیر نماید او فاقد الاطلاع وجاهل و قصیر الباع و غافل است.
۳. احمد بن محمد العاصمی صاحب زین الفتی فی شرح سورة هل اتی^۴ گوید ظن بعض الجهلة الاغثام و الغفلة الذین هم فی بلاده الاغنام بنا معاشر الکرام و جماعة اهل السنة و الجماعه والاحکام انا نستجیر الوقیعة فی المرتضی رضوان الله علیه و حباه خیر مالدیه و فی اولاده ثم فی شیعته و احفاده و کیف نستجیز ذلک و هو الذی قال النبی صلی الله علیه و سلم من کنت مولاه فعلی مولاه و هذا حدیث صحیح تلقته الامة بالقبول و هو موافق للاصول.
۴. محمود بن عمر زمخشری در کتاب ربیع الابرار و نصوص الاخبار^۵ گفته علی ما نقل عنه السید الاجل آیة الله العلامة میر حامد حسین الهندی فی عبقات الانوار لیلة الغدیر معظمة عند الشیعة محیاة عندهم بالتهجد و هی اللیلة و هی الیلة التی خطب فیها رسول الله صلی الله علیه و سلم بغدیر خم علی اقتاب الجمال و قال فی خطبته من کنت مولاه فعلی مولاه و مقام زمخشری اجل از آنست که در این وجیزه بیان آید جلال الدین سیوطی گوید کان واسع العلم کثیر الفضل غایة فی الذکاء وجودة القریحة متفننا فی کل علم قویا فی مذهبه مجاهرا به حنفیا.
۵. شیخ احمد بن الفضل بن محمد باکثیر المکی الشافعی در کتاب وسیلة المآل فی عد مناقب الآل بعد از نقل حدث غدیر گوید و هذا حدیث صحیح لامرید فیه و لاشک ینافیه و روی عن الجم الغفیر من الصحابة و شاع و اشتهر و ناهیک بمجمع حجة الوداعو فقیر ترجمه او را از کتب خاصه و عامه در مجلد رابع از کتاب وقایع ص ۸. قدر وافی از اخبار وسیلة المآل در مجلد دویم منتخب المقاصد ص ۸۲. مفصلا نقل کرده ام.
۶. محمد صدر عالم صاحب معارج العلی فی مناقب المرتضی گوید: ثم اعلم ان حدیث الموالاة متواتر عند السیوطی رحمه الله کما ذکره فی قطف الازهار فاردت ان اسوق طرقه لیتضح التواتر پس کتب و طرق حدیث شریف را مشروحا ذکر نموده .
۷. محمد بن اسمعیل الیمانی الصنعانی صاحب روضة ندیة شرح التحفة العلویة گوید و حدیث الغدیر متواتر عند اکثر ائمة الحدیث و عبارت چندی از ایشانرا نقل فرموده.
۸. مولوی ولی الله لکنهوی صاحب مرآة المومنین بعد از نقل حدیث گوید باید دانست که این حدیث صحیح است و له طرق متعددة و آنچه بعضی در صحت این حدیث کلام کرده اند خطا است زیرا که روایت کرده اند آن را جماعتی از علماء حدیث مثل ترمذی و نسائی و روایت کرده اند جماعتی از صحابه.
۹. فخرالدین محمد بن عمر رازی صاحب کتاب اربعین فی اصول الدین^۶ است که اجماع امت را بر حدیث غدیر اثبات کرده.
۱۰. عطاء الله بن فضل الله المعروف بجمال الدین الشافعی صاحب کتاب روضة الاحباب فی سیرالنبی والآل و الاصحاب^۷ در اربعین فضائل گفته علی ما نقل عند السید الموید المحجد فی عبقات الانوار بعد از نقل حدیث غدیر از حضرت صادق علیه السلام و نزول آیه سئل سائل درحق حارث اصل هذا الحدیث سوی قصة الحارث تواتر عن امیرالمومنین علیه السلام و هو متواتر عن النبی صلی الله علیه و آله و سلم و رواه جمع کثیر و جم غفیر من الصحابة ایضا.
تلک عشرة کاملة از عبارات علماء سنیة سنیة که نقل تواتر کرده اند و معتقد بوده اند و منکرانرا متعصب و جاحد و بی اطلاع و جاهل و غافل و خود حدیث شریفرا متواتر و مقبول امت موافق اصول و صحیح و بی شک مروی صحابه منقول علماء و تفوه در صحت حدیث را خطا دانسته اند ان فی ذلک لذکری لمن کان له قلب او القی السمع و هو شهید.

اما اسامی مولفین صحاح ستةکه آن عزیز محترم خواسته بطریق اجمال بدین منوال است.
۱. شیخ الاسلام ابوعبدالله محمد بن ابی الحسن اسماعیل البخاری صاحب کتاب الصحیح المشهور اوثق المحدثین و اقدمهم رتبة و فضلا باعتقاد علماء الجمهور و توفی سنه ۲۵۶.
۲. ابوالحسین مسلم بن حجاج القشیری النیسابوری المتوفی سنه ۲۰۶.
۳. ابوداود سلیمان بن الاشعث الازدی السجستانی المتوفی سنه ۲۵۷.
۴. ابوعیسی محمد بن عیسی الترمذی المتوفی سنه ۲۷۹
۵. ابوعبدالرحمن احمد بن شعیب النسائی المتوفی سنه ۳۰۳
۶. ابن ماجة الربعی القزوینی المسمی بابی عبدالله محمد بن محمد بن یزید و او را غیر این صحیح مذکور کتابی در تفسیر و تالیفی در تاریخ مشهور است و در بلده قزوین از عراق عجم در سنه ۳۷۳ درگذشت.

تحقیق: علی اکبر صفری، محمدجواد طالبی هنزائی
برچسب: راویان حدیث غدیر