مرورى بر «المقاصد العليّة»

يك.

از علامه امينى بجز كتاب جاودانِ الغدير، چند عنوان كتاب ديگر چاپ و منتشر شده است:
۱. سيرتنا و سنتنا سيرة نبينا و سنته‏
۲. أدب الزائر
۳. تفسير فاتحة الكتاب‏
۴. ثمرات الأسفار
۵. شهداء الفضيلة
۶. تصحيح و تحقيق كامل الزيارات‏
۷. فاطمة الزهراء سلام الله علیها
ولى شهرت علمى و كارنامه پربرگ و بار اين علامه مجاهد، سخت تحت الشعاع يك يا حد اكثر دو اقدام بزرگ او قرار گرفته است. بيشترِ مردم و حتى اهل نظر او را فقط به كتاب الغدير مى شناسند؛ بگذريم از ميزان معرفت نسبت به اين دانشنامه دين و ادبيات و كتابشناسى و تاريخ و تراجم شرق كه غالبا آشنايى با آن عميق نيست. و بگذريم از كوتاهىِ مراكز علمى در توجه به اين موسوعه، كه اگر در اختيار هر ملتى مى بود، ده‏ها پايان نامه دانشگاهى و پژوهش‏هاى روشمند بر اساس آن پديد مى آوردند؛ و ما هرگز چنين نكرديم.

دو.

باب ديگر در شناسايىِ مقام والاى علامه امينى كتابخانه گرانسنگى است كه در سال ۱۳۷۶ هجرى قمرى (نزديك به شصت سال پيش) به شيوه كتابخانه عمومى، به مفهوم امروزينِ آن، در نجف اشرف بنا نهاد. و از سرِ تواضع و آستان سودن به پيشگاهِ بلندِ صاحب شريعت، آن را نه به نام خود، بلكه به نام مولايش امام اميرالمؤمنين عليه السلام ناميد؛ تمام رنج سترگ خود را چون گنجى رايگان در اختيار ارداتمندان امام كائنات از هر دين و آيينى قرار داد؛ تا جلوه‏اى باشد از «باب مدينة العلم» كه همواره به روى همگان گشوده است. اين كتابخانه در طول سالهاى دشوارِ حكومت بعثى، با وجود شيعه ستيزىِ بيمانندِ آن نظام ستمگر، به بركت اين نامگذارى و عنايتِ صاحب آن نام بلند، همواره گشوده ماند، بدون اينكه يك برگ از ميراث مكتوبى كه در دل آن به وديعت نهاده‏اند، دستخوشِ جابجايى شود؛ و سپاس خداى را.
اما عظمت اين بناى رفيع را كسى مى‏شناسد كه رنج بى‏حسابِ امينى و آن گنج شايگان را ديده باشد، كه در طول سالهاى حاكميت بعثى‏ها، اين امكان براى ايرانيان نبود. و اميد است اينك در اين سالها، با تجديد فعاليت كتابخانه، زمينه شناخت آن براى همگان فراهم شود.

سه.

المقاصد العلیة في المطالب السنیة

اين دو زمينه كه ياد شد، حد اكثر شناختِ اهل علم از دانشورى است كه على رغم آوازه گسترده، جنبه هاى ناشناخته علمى و عملىِ او همچنان فراوان است. بخشى از اين جنبه هاى ناشناخته را بايد در آثار مكتوبى جست كه سوگمندانه در طول چهل و چند سال پس از رحلت علامه امينى، همچنان به صورت دستنويس باقى مانده و انتشار نيافته‏اند.
فهرست اين آثار، در رساله مرحوم آية اللَّه شيخ رضا امينى، فرزند دانشمند علامه امينى که در آغاز چاپ چهارم الغدیر آمده، و در كتاب حماسه غدير نوشته استاد محمدرضا حكيمى آمده است. در ميان اين آثار، نوشتارهايى در زمينه تفسير و حديث و رجال وجود دارد كه تحقيق و انتشار كامل آنها، سيمايى روشن‏تر از اين بزرگ مرد نشان مى‏دهد.

چهار.

يكى از اين كتاب‏هاى گرانقدر، كتابى است به نام المقاصد العَليّة في المطالب السَنيّة در تفسيرِ چهار آيه، كه براى نخستين بار به تازگى منتشر شده است. در اين گفتارِ مختصر، مى‏كوشيم تا در حد اختصار به معرفى آن بپردازيم. و توفيق از خداست.

معرفى كلى اثر، تاريخچه و درونمايه آن‏

***

نویسنده: عبدالحسین طالعی
برچسب: امام علی (ع)، معاصر، قم